Paslanmaz Çelik Nedir? Paslanmaz Çelik Hakkında Herşey
Jan 09, 2021
05539712753
Günümüzde hemen hemen her sektörde oldukça yoğun olarak kullanılan paslanmaz çelik, sağladığı pek çok yararla birlikte eşsiz bir üründür. Uzun süreli güvenli kullanım sağlaması, bakım ve tamirinin kolaylıkla gerçekleştirilebilmesi ve geri dönüşüme olanak sağlaması nedeniyle de pek çok avantajı beraberinde getirmektedir. Büyük fabrikalarda oldukça fazla kalite kontrolleri eşliğinde üretimi yapılan paslanmaz çeliğe olan ihtiyaç da her geçen gün katlanarak artmaya devam etmektedir.
Paslanmaz Çelik Nedir?
Paslanmaz çelik, zamanla metaller üzerinde oluşan korozyona yani pasa karşı korumalı olarak üretilmiş çelik alaşımıdır. Normal çeliğe göre içerisindeminimum %10.5 Cr (Krom) ve maksimum %1.2 C (Karbon) elementi eklenerek hazırlanan alaşım, malzemenin yüzeyinde bir krom – oksit tabakası oluşturarak, malzemenin oksijene karşı korunması sağlanmaktadır. Bu oksit tabası gözle görülemeyecek bir incelikte olup ayrıca su geçirmez bir yapıda bulunmaktadır.
Ancak faklı çalışma koşulları ve paslanmaz çeliğin kullanım alanlarına bağlı olarak çeliğin pasa karşı sadece Cr ile korunması yeterli olmayabilmektedir. Özel kullanım alanları için hazırlanan paslanmaz çelik alaşımında ise demir ve karbon karışımının içerisine fazladan nikel ve molibten gibi farklı elementlerde eklenmektedir.
Paslanmaz çeliğin diğer çelik alaşımlarına göre en belirgin özelliği yüksek korozyon dayanımıdır. Korozyon, metallerin çevre ile tepkimeye girdiği kimyasal bir prosestir. Bu kimyasal reaksiyonlar sonucunda pas adı verilen yapı açığa çıkmaktadır. Paslanmaz çeliğin içerdiği krom sayesinde pasın oluşmasına karşı çelik büyük ölçüde korunmaktadır. Paslanmaz çelik ancak bir altın, platin veya rodyum soy metali gibi çoğu ortamda inert kalamamaktadır. ( İnert yapı, çevreyle tepkimeye girmeyen ve korozyona uğramayan bir yapıdır.)
Paslanmaz Çelik Çeşitleri Nelerdir?
Paslanmaz çelik en genel anlamda 5 ana gruba ayrılmaktadır. Bu gruplar;
Ferritik paslanmaz çelikler, daha düşük oranlarda karbon içermektedir. Alaşımın içerisinde yaklaşık olarak % 12 – 18 arasında yer alan Cr sayesinde orta düzeyde korozyon dayanımı sağlamaktadır. Kolay şekil verilemeyen yapılarının yanı sıra manyetik özellikler de göstermektedir. Ferritik paslanmaz çelikleren fazla 400 °C sıcaklıktaki uygulamalarda güvenli bir şekilde kullanılabilmektedir. Isı düzeyinin 650 °C ve daha da üstüne çıkması durumunda ise malzeme yapısı tam olarak bozulmaktadır.
Bir diğer paslanmaz çelik türü olan östenitik paslanmaz çelikler, alaşımı içerisinde minimum %10.5 ile % 26 arasında Krom ve minimum %8 ile %36 arasında da Nikel içeren paslanmaz çelik alaşımıdır. Bu alaşım, kimyasal aşınma yani korozyona ve yüksek ısıya dayanımı ile tanınmaktadır. Standart oda sıcaklığında elde edilen östenitik yapı, yüksek korozyon dayanımı ve plastik şekil verebilme imkanı sağlamaktadır.
Soğuk şekil verme işlemleri sayesinde mekanik dayanımları da oldukça fazla arttırılabilen östenitik paslanmaz çelikler, şekil verme esnasında kısmi olarak manyetik özellik de kazanabilirler. Hem korozyona hem de mekanik etkilere karşı gösterdiği yüksek dayanım göstermektedir.
Martensitik paslanmaz çelikler ise %12.5 – 18 arasında Krom ve % 0.10 – 1 arasında Karbon içeren bir paslanmaz çelik alaşımıdır. Çok yüksek sıcaklıklarda östenitik bir yapıya sahip olup içerisinde %0,1’den fazla Krom bulunmayan alaşımlara su verildiği an östenitik yapı martenzitik yapıya dönüşmektedir. Bu alaşım, yüksek sertlik seviyelerine ulaşabilmeleri nedeniyle kırılganlık özellikleri de diğer alaşım türlerine oranla nispeten daha fazla olmaktadır. Bu yüzden de tavlama işlemi yapılarak sertliği bir miktar düşürülerek dayanımı istenilen düzeye indirgenebilme olanağı sağlamaktadır. Orta düzeyde korozyon dayanımına sahiptir. Martensitik paslanmaz çeliklere ısıl işlem uygulanabilmekte olmasına rağmen kaynak edilebilme kabiliyetleri düşüktür.
Ferritik – östenitik ( dublex ) paslanmaz çeliklerin içerisinde hem ferritik hem de östenitik yapı bulunmaktadır. Özellikle de ikisinin olması da mukavemetin yüksek olmasını sağlamaktadır. Kattığı sertlik ve tokluk özellikleri de ile de önemli bir çelik çeşididir. Korozyona karşı gösterdiği direnç ile yorulma dayanımı oldukça iyidir. Kaynak edilmesi kolaydır. Şekil verilebilmektedir. Genellikle de tuzlu suyun olduğu ortamlarda, deniz, petrokimya alanında tercih edilmektedir.
Çökelme sertleşme grubu çeliği ya da sık bilinen adı ile pH çeliği adını çökerek sertleşmesinden almaktadır. İçerisinde östenitli yapı, yarı östenitli yapı ile martensitli olmak üzere üç tür bulunmaktadır. Yaşlandırma adı ile işlem ile sert bir yapı elde edilmektedir. Ancak sahip olduğu üç özelliği ile de uygulamada çok avantaj sağlamaktadır. Bu özellikler korozyon derecesinin orta iyi olması, mekanik özelliklerinin çok iyi olması ve işlenebilirlik açısından orta-zor sınıfına girmesidir. Ayrıca manyetik bir yapısı da bulunmaktadır.
Paslanmaz Çelik Üretiminde Ne Kullanılır?
Hayatımızın her alanında vazgeçilmez olan paslanmaz çelik üretiminde çeşitli elementler kullanılmaktadır. Belirli oranlarda birleştirilen elementler ile farklı kalitelerde çelikler meydana gelmektedir. Metalik alaşım olarak da tanımlanabilen paslanmaz çelik içerisinde;
Krom, paslanmaz niteliğini kazandırmaktadır. Nikel ise stabilizatör görevi görmektedir. Yani yapı içerisinde dengeyi sağlayarak stabil hale getirmektedir. Böylelikle mekanik özellikleri de iyileşmektedir. İmalat açısından da avantajlar sağlamaktadır.
Paslanmaz Çelik Tipleri ve Kullanıldığı Alanlar
Ferritik paslanmaz çeliklerin en yaygın kullanım alanı ise mutfak gereçleridir. Bunun yanı sıra egzoz elemanları, otomobillerin şasi parçaları, sıcak su tankları ve dekoratif bazı uygulamalarda tercih edilmektedir. Östenitik paslanmaz çelikler, makine ve imalat sanayinde kullanılan östenitik paslanmaz çelikler, mimari uygulamalar ve gıda işleme ekipmanlarında da sıklıkla tercih edilmektedir.
Martensitik paslanmaz çeliklerin en yaygın kullanım alanı ise ameliyat aletleri ve bıçaklardır.Ferritik – östenitik ( dublex ) paslanmaz çelikler ise genellikle de tuzlu suyun olduğu ortamlarda, deniz, petrokimya alanında tercih edilmektedir. Çökelme sertleşme grubu çeliği esnekliğinin iyi olması ve dayanımının yüksek olması uçak ve savunma sanayide kullanılabilmesini sağlamaktadır.
Paslanmaz Çelik Neden Paslanmıyor?
Paslanmaz çelik söz konusu olduğunda en çok merak edilen soru paslanmaz çelik neden paslanmaz olmaktadır. Paslanmaz özelliğini veren ise kromdur. Bir alaşım içerisinde %25’ e kadar krom ilave edilebilmektedir. Çünkü oksitlenmeye karşı büyük bir direnç göstermektedir.
Normal şartlarda bir demir, havada bulunan oksijen ile etkileşime girer. Yüzey oksitlenir ve paslanır. Ancak paslanmaz çelikte, kromun yüzeyinde oksitlenme olsa bile bu durum daha parlak görünmesine neden olur. Oluşan oksit tabakası da pasın içe doğru ilerlemesinin önüne geçer.
Paslanmaz Çelik Kalite Türleri ve Farkları
Paslanmaz çelik denince akla farklı farklı çeşitlerinin yanında kaliteye göre de ayrılan türleri de gelmektedir. Kullanım alanında oldukça geniş olması her alana uygun olacak şekilde çeşitlerinin geliştirilmiştir.
--304 Kalite paslanmaz çelik en çok üretilen paslanmaz çeliktir. İçerisinde %18 krom ile %8 ile 10 arasında da nikel içermektedir. Yüksek sıcaklıklara kadar dayanmaktadır. Korozyona ve çözücülere karşı dayanıklıdır.
--316 Kalite, 304 kalite paslanmaz çelikten farklı olarak içerisinde içerisin de molibden içermektedir. Ayrıca %0,5 oranında da titanyum eklenerek kendi içerisinde de çeşitlerine ayrılmaktadır. Korozyona dayanıklılığı mükemmel olarak sınıflandırılmaktadır.
--309 Kalite çelik ise içerisinde %7 nikel bulunmaktadır. Esnek bir yapısı vardır. Çok geniş bir sıcak aralığında kullanılabilmektedir. Karbon içeriği çok azdır. Hem tatlı hem de tuzlu su dayanıklılığı yüksektir. Temizlemesi kolaydır.
Firmamız olarak sizlere paslanmaz çelik alanında hizmet vermekteyiz. Mutfaktan denizciliğe kadar çok geniş uygulama alanına sahip olan bu çelikler gelecekte de çok fazla tercih edilecek. Bizlerde sizler için çalışmaktayız ve çalışmaya da devam edeceğiz. Detaylı bilgi almak için bizim ile iletişime geçin.
Paslanmaz çelik, metalurjide çeliğin, minimum %10,5 ila %11 arasında krom eklenerek elde edilen alaşım olarak...